متن کامل مقاله های این شماره به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقالات به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

دشت ورامین دارای مساحتی بیش از 130 هزار هکتار بوده که حدود 60 هزار هکتار از آن جزء اراضی کشاورزی محسوب می شود. به دلیل کم بودن منابع آب سطحی، حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق در کل سطح دشت رواج چشمگیری داشته و لذا مطالعه آب زیر زمینی که به عنوان اصلی ترین منبع آب آبیاری در کل دشت محسوب می شود، ضرورت به نظر می رسد. در این تحقیق برای بررسی آب زیر زمینی جهت استفاده در آبیاری، ابتدا داده های کمیت و کیفیت چاه های بهره برداری و پیزومتر تهیه شد و سپس سطح آب زیرزمینی و جهت جریان مورد مطالعه قرار گرفت و با محاسبه عمق سفره بحرانی، نقشه آن ترسیم گردید. همچنین تأثیر سطح سفره در اراضی کشاورزی بررسی شد. و با استفاده از دیاگرام ویلکوکس نقشه قابلیت آبیاری در کل دشت ترسیم گردید که مساحت کلاسه های مختلف آبیاری از آن استخراج شد. نتایج نشان داد که استفاده از آب زیر زمینی برای آبیاری در منطقة شمالشرقی دشت باید با دقت بیشتری صورت گیرد، چون این قسمت از دشت، سطح سفره پایین تری نسبت به مناطق دیگر دارد و اگر روند افت سطح آب در این قسمت ادامه یابد، شاهد شوری زایی آب زیر زمینی و به تبع آن تخریب خاک و کاهش عملکرد و در نهایت شروع بیابان زایی در این قسمت خواهیم بود. از طرف دیگر، در منطقه جنوب غربی دشت، مساحتی حدود 9354 هکتار دارای سطح آب زیرزمینی کمتر از سه متر می باشد که عملاً انجام عملیات کشاورزی را در با محدودیت مواجه می سازد.عملیات کشاورزی را در با محدودیت مواجه می سازد. تنها قسمتی که می توان از آب زیرزمینی جهت آبیاری اراضی کشاورزی بدون هیچ محدودیتی استفاده کرد، قسمت مرکزی دشت است که قلب کشاورزی منطقه محسوب می شود و در سایر مناطق باید به مسائل مدیریتی مانند انتخاب نوع محصول، نوع سیستم آبیاری مورد استفاده، وضعیت زهکشی و نفوذ پذیری خاک دقت لازم به عمل آورد.

با توجه به محدودیت منابع آب در کشور، استفاده از شیوه های نوین آبیاری برنج با مصرف کمتر آب امری بدیهی خواهد بود. یکی از راه های افزایش بهره وری آب، استفاده از روش آبیاری زیرزمینی است. همچنین برای مقابله با بحران آب می توان از آب های نامتعارف و به عبارت دیگر آب های با کیفیت نامطلوب استفاده نمود. به منظور بهبود کیفیت آب مصرفی در کشاورزی روش های مختلفی وجود دارد که یکی از آن ها استفاده از میدان های مغناطیسی است. در پژوهش حاضر اثر مغناطیسی شدن پساب تصفیه خانه شهری گرگان و آب معمولی به روش آبیاری زیرزمینی در پردیس کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان بر صفاتی همچون عملکرد شلتوک، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، کارایی مصرف آب، بهره وری فیزیکی آب و بهره وری اقتصادی آب مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 بلوک، از اردیبهشت تا شهریور ماه سال 1397 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل فاکتور نوع آب آبیاری در دو سطح شامل آب معمولی (C) و پساب تصفیه شده شهری گرگان (W) و فاکتور دوم شامل روش اصلاح آب در دو سطح شامل مغناطیس (M) و عدم مغناطیس (O) بود. نتایج مقایسه میانگین فاکتور نوع آب نشان داد که بین تیمار پساب و آب معمولی در پارامترهای اندازه گیری تفاوت معنی داری مشاهده نشد. فاکتور روش اصلاح آب نشان داد که تیمار غیرمغناطیس در پارامترهای عملکرد شلتوک، کارایی مصرف آب، بهره وری فیزیکی آب و بهره وری اقتصادی آب نسبت به تیمار مغناطیس معنی دار بود اما در پارامترهای عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اثر معنی دار مشاهده نشد. همچنین مقایسه میانگین اثرات متقابل نوع آب و روش اصلاح بر همه پارامترهای اندازه گیری شده حاکی از برتری پساب غیرمغناطیس نسبت به بقیه تیمارها درسطح 5 درصد بود. براساس نتایج این تحقیق می توان گفت که کشت برنج از نظر آبیاری نیازی به ایجاد یک لایه ایستابی در سطح خاک ندارد و همچنین استفاده از پساب تصفیه خانه شهری گرگان به عنوان آب آبیاری، علاوه بر امکان کاهش برداشت از منابع آبی با کیفیت بالا، هزینه های مصرف کود (شیمیایی و آلی) در تولید محصول را نیز کاهش داد.

برای تولید نیازهای غذایی جمعیت در حال رشد جهان، لازم است بهره وری آب کشاورزی افزایش یابد. بخش عمده این افزایش باید به واسطه سرمایه گذاری های مرتبط با بهبود عملیات های آبیاری و زهکشی در اراضی کشاورزی موجود حاصل شود. هزینه بالای اجرای طرح های زهکشی و محدودیت های مالی، اجرای این طرح ها را با چالش روبرو می کند، لذا به منظور استفاده بهینه از منابع مالی موجود، اولویت بندی مکانی اجرا، امری اجتناب ناپذیر خواهد بود. در این پژوهش اولویت بندی مکانی زهکشی زیرزمینی در محدوده پروژه آبیاری و زهکشی البرز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفت. اولویت بندی بر مبنای داده های هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک و فاصله تا سطح ایستابی (عمق سطح ایستابی)، انجام شد. پس از تعیین حدود آستانه برای هر یک از عوامل موثر، مکان یابی انجام و نقشه های پهنه بندی استخراج شد. بعد از ترکیب نقشه های پهنه بندی شده، نقشه اولویت اجرای زهکشی زیرزمینی به دست آمد. برای انجام میان یابی از ابزار آنالیز زمین آمار نرم افزار ArcGIS استفاده شد. با توجه به نتایج، روش کریجینگ نتایج قابل قبولی را در در میان یابی ارایه داد. پس از پهنه بندی موقعیت های با اولویت های مختلف برای زهکشی، مشخص شد مساحتی در حدود 10300 هکتار (حدود 55 % از مجموع اراضی) در اولویت های اول و دوم اجرا قرار گرفت. این اراضی عموما در نیمه شمالی محدوده در نزدیکی دریای خزر بودند. مشکل اصلی در این مناطق شوری، ماندابی بودن اراضی یا تلفیقی از این دو عامل بود. با توجه به تاثیر زهکشی بر بهبود عملکرد برنج به عنوان یکی از اصلی ترین محصولات محدوده مورد مطالعه، اجرای سیستم های زهکشی برای اولویت های بالا توصیه می شود.

استفاده بهینه از منابع تجدید پذیرآب، یکی از اهداف اقتصادی دولتها به شمار می آید. در این راستا سنجش شاخصهای پایداری آب نیاز اساسی دوام نظامهای کشاورزی در دراز مدت است. از آنجا که پایداری در بر گیرنده جنبه های اجتماعی، بوم شاختی و اقتصادی است، کشاورز باید بتواند پارامترهای نرم افزاری و سخت افزاری را در تصمیم گیری خویش با یکدیگر تلفیق کند. هدف این تحقیق، توسعه مدلی است که به تصمیم گیران کمک می کند تا نظام پایداری برای منطقه طراحی کنند. برنامه ریزی ریاضی ابزاری مفید برای مطالعه و تحلیل نظامهای کشاورزی است. نتایج حاصل از حل برنامه ها و سیاستهای مختلف در راندمانهای مختلف آبی و سناریوهای گوناگون به مدیر این امکان را می دهد که حرکت به سوی پایداری را بر اساس سیاستها و اهداف منطقه ای طرح ریزی  و برنامه ریزی کند. نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر اثر مستقیم بهبود راندمان آبیاری بر افزایش سطح آبهای زیرزمینی است.  

در پژوهش حاضر تأثیر خشکسالی بر کیفیت آب زیرزمینی از دیدگاه آبیاری در آبخوان دشت هشتگرد بررسی شد. ابتدا با استفاده از مقادیر بارش 6 ایستگاه هواشناسی دشت هشتگرد و روش پلی گون بندی تیسن، متوسط مجموع ماهانه بارندگی دشت برای دوره 30 سال (1364 تا 1394) محاسبه شد. متوسط ماهانه سطح آب زیرزمینی، بر اساس اطلاعات 8 چاهک مشاهده ای و روش پلی گون بندی تیسن، برای دوره 23 سال (1370 تا 1393) محاسبه شد. سپس خشکسالی آب و هوایی، با شاخص SPI و خشکسالی آب زیرزمینی با شاخص GRI محاسبه شد. بر اساس نتایج، طولانی ترین دوره خشکسالی آب و هوایی با دوام 2 ساله، قدرت، شدت و متوسط بارش 73/2-=SPIsum، 365/1-=SPIavg و 70/157 میلی متر (به ترتیب) در سال های آبی 1377 تا 1378 بود. شدیدترین خشکسالی آب زیرزمینی در 4 سال آبی 1389 تا 1393، با قدرت 10/6-=GRIsum، شدت 53/1-=GRIavg و متوسط سالانه سطح آب زیرزمینی 26/1180 متر بود. در دوره زمانی 12 ماه، بین سطح آب زیرزمینی و بارش، همبستگی معنی دار با 11 ماه تأخیر وجود داشت. در خردادماه سال آبی 1392-1393 با شرایط خشکسالی بسیار شدید، کیفیت آب 16 درصد از سطح آبخوان برای آبیاری مناسب و 84 درصد نامناسب بود در حالی که در آذرماه همان سال آبی 100 درصد سطح آبخوان دارای کیفیت نامناسب بود. بر اساس شاخص LSI، در کلیه سال های مورد بررسی و در هر دو مقطع زمانی خرداد و آذرماه، آب 100 درصد سطح آبخوان دشت هشتگرد دارای پتانسیل تشکیل رسوبات کربنات کلسیم بود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.